حضانت فرزند دختر و پسر طبق قانون جدید بعد از طلاق

حضانت فرزند دختر و پسر طبق قانون جدید بعد از طلاق در ایلام

قبول کلیه دعاوی خانواده در ایلام

 

طبق ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی، نگهداری از فرزندان هم حق و هم تکلیف پدر و مادر است. بر این اساس نمی توان حق نگهداری و تربیت فرزند را بدون دلیل موجه و حکم دادگاه از پدر و مادر سلب کرد. اما از طرفی پدر و مادر هم نمی توانند از نگهداری و ترتبیت فرزندشان خودداری کنند.

طبق ماده ۱۱۷۸ قانون مدنی، پدر و مادر مکلف هستند که در حدود توانایی خود به تربیت فرزند یا فرزندان خویش بر حسب مقتضی اقدام کنند و نباید نسبت به آن ها بی توجه باشند. سهل انگاری در نگهداری و تربیت فرزند موجب سقوط حق حضانت می شود.

زمانی که پدر و مادر با یکدیگر زندگی می کنند حضانت فرزند با هر دوی آن ها است. در صورتی که پدر و مادر جدا از یگدیگر زندگی کنند مطابق ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی برای حضانت چنین فرزندانی، مادر تا هفت سالگی اولویت دارد و پس از آن این اولویت با پدر است، مگر آنکه مصلحت فرزند به گونه ای دیگر اقتضا کند. اما در این جا باید سه نکته مهم را برای شما مطرح کنم.

نکته اول: تبصره این قانون می گوید بعد از ۷ سالگی در صورت بروز اختلاف، حضانت فرزند با رعایت مصلحت وی به تشخیص دادگاه است.

 

نکته دوم: اگر برای یکی از والدین مشکلی پیش آید، از قبیل عدم صلاحیت در نگهداری از فرزند و یا اینکه یکی از والدین به نحوه نگهداری فرزند توسط طرف دیگر اعتراض کند، باز هم امکان تغییر صاحب حضانت خواهد بود حتی در مدتی که اولویت با آن پدر یا مادر باشد.

نکته سوم: با رسیدن فرزند به سن بلوغ (در پسر ۱۵ سال تمام قمری و در دختر ۹ سال تمام قمری) دادگاه خود را فارغ از رسیدگی در خصوص حضانت دانسته و این خود فرزندان هستند که انتخاب می کنند نزد کدام یک از والدین زندگی کنند. اما در هر صورت تامین مخارج زندگی با پدر خواهد بود.

ملاقات فرزند بعد از طلاق

در موارد انحلال نکاح، مثل طلاق نیز دادگاه ضمن حکم در مورد حضانت باید درباره حق ملاقات تعیین تکلیف کند.

ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده مقرر کرده است، دادگاه باید ضمن رأی صادره در خصوص درخواست طلاق، با توجه به وابستگی عاطفی و مصلحت فرزند، ترتیب، زمان و مکان ملاقات وی با پدر و مادر و سایر بستگان را تعیین کند.

تذکر: از آن جا که در بحث حضانت فرزند مهمترین نکته مصلحت وی می باشد. قانون جدید حمایت خانواده، به دادگاه اجازه بازنگری در تصمیم خود در رابطه با حضانت را می دهد.

بر اساس ماده ۴۱ این قانون، هرگاه دادگاه تشخیص دهد ملاقات، حضانت، نگهداری و سایر امور مربوط به فرزند بر خلاف مصلحت او است یا در صورتی که مسئول حضانت از انجام تکالیف مقرر خودداری کند یا مانع ملاقات فرزند تحت حضانت با اشخاصی که حق ملاقات دارند شود، می تواند در خصوص اموری از قبیل واگذاری امر حضانت به دیگری با تعیین شخص ناظر با پیش بینی حدود نظارت وی با رعایت مصلحت فرزند تصمیم مناسبی اتخاذ کند.

نفقه فرزند در سال ۱۴۰۰

طبق ماده ۶ قانون حمایت خانواده:

مادر یا هر شخصی که حضانت فرزند را به اقتضای ضرورت به عهده دارد، می تواند به عنوان شاکی جهت مطالبه نفقه فرزند اقدام کند. در این شرایط دادگاه باید ابتدا ادعای ضرورت را بررسی کند. دقت داشته باشید، کسی که حضانت فرزند را به عهده دارد، لزوما همان شخصی نیست که تکلیف پرداخت نفقه کودک را عهده دار است. یعنی ممکن است حضانت به عهده مادر باشد اما پدر نفقه وی را پرداخت کند.

طبق ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی:

نفقه فرزندان به عهده پدر است و پس از فوت پدر یا عدم قدرت او به دادن نفقه به عهده اجداد پدری است. در صورت نبود اجداد پدری یا عدم قدرت آنها در پرداخت نفقه فرزند، نفقه به عهده مادر است. اگر مادر در قید حیات نباشد، نفقه فرزند به عهده اجداد مادری است.

مراحل قانونی گرفتن حضانت فرزند

در صورتی که به دلیل عدم مراقبت و یا انحطاط اخلاقی پدر و مادری که فرزند تحت حضانت او است، صحت جسمی یا تربیت اخلاقی فرزند در معرض خطر باشد، دادگاه می تواند با تقاضای بستگان، قیم (سرپرست) و یا رئیس حوزه قضایی ترتیب شرایط بهتری را برای حضانت کودک اتخاذ نماید.

در ادامه شرایط سلب حضانت فرزند از پدر و مادر را لیست می کنم:

• عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادر
• اعتیاد زیاد به الکل، مواد مخدر و قمار
•  معروفیت و سرشناس بودن در فساد اخلاقی و فحشا
• ابتلا به بیماری روانی به تشخیص پزشکی قانونی
• تکرار ضرب و جرح خارج از عرف
• سوء استفاده از فرزند یا اجبار او به ورود به مشاغل ضد اخلاقی مانند فساد، فحشاء، تکدی گری، قاچاق
• جنون مادر
• ازدواج مجدد مادر

نکته اول: فاسد بودن مادر مانع ملاقات فرزند نخواهد شد، زیرا ملاقات فرزند حق فطری و طبیعی یک مادر است.

نکته دوم: اگر پدر فوت کرده باشد، ازدواج مجدد مادر موجب ضایع شدن حق حضانت وی نخواهد شد.

حضانت فرزند قبل از طلاق با کیست؟

گفتیم که در دوران زندگی مشترک، زن و شوهر باید با همکاری یکدیگر به نگهداری و تربیت فرزندان بپردازند. اما در صورتی که در دوران زندگی مشترک درباره نگهداری و تربیت فرزند بین پدر و مادر اختلافی به وجود آید، حضانت فرزند با چه کسی است؟

با توجه به حکم ماده ۱۱۰۵ قانون مدنی که ریاست خانواده را از خصایص مرد دانسته است، به نظر می رسد در موارد اختلاف، نظر مرد باید رعایت شود. البته در هر صورت در موضوع حضانت اصل، رعایت مصلحت فرزند است. بنابراین اگر رویه پدر در تربیت و نگهداری از فرزند به مصلحت وی نباشد، هریک از نزدیکان او از جمله مادر می تواند در این مورد به دادگاه مراجعه کند.

حضانت فرزند در طلاق توافقی

همانطور که در مقاله مربوط به طلاق توافقی گفته شد، در طلاق توافقی همه چیز باید با توافق زوجین صورت بگیرد. در مورد حضانت فرزند نیز به همین ترتیب است. یعنی پدر و مادر باید در مورد حضانت فرزند با یکدیگر به توافق برسند.

نکته ای که باید به آن دقت کنید این است که، در طلاق توافقی والدین حق دارند تنها در مورد حضانت فرزندی توافق کنند که در پسر کمتر از ۱۵ سال تمام سن داشته باشد و در دختر نیز کمتر از ۹ سال تمام سن داشته باشد، در غیر این صورت حق انتخاب با خود فرزند خواهد بود.

پس از آنکه پدر و مادر در بحث حضانت فرزند با یکدیگر به توافق رسیدند باید تکلیف دو مورد را حتما مشخص کنند:

• ملاقات فرزند و شرایط آن
• نفقه فرزند و میزان آن

ملاقات فرزند بعد از طلاق توافقی

طبق ماده ۱۱۷۴ قانون مدنی:

در صورتی که به علت طلاق یا به هر علت دیگری والدین فرزند در یک منزل ساکن نباشند، هریک از والدین که فرزند تحت حضانت او نمی باشد حق ملاقات فرزند خود را دارد. تعیین زمان و مکان ملاقات و سایر جزئیات مربوط به آن در صورت اختلاف بین پدر و مادر و نبود توافق با دادگاه خانواده می باشد.

نمی توان فرزند را به خاطر حق حضانت از ملاقات با پدر، مادر و سایر خویشاوندانش محروم کرد. علاوه بر آن پدر، مادر و خویشاوندان فرزند حق دارند او را ملاقات کنند. امّا دو نکته مهم که آگاهی از آن ها برای شما الزامی است.

نکته اول: منع ملاقات فرزند برای طرف دیگر تا دو بار جزای نقدی و برای بار سوم موجب سلب حضانت فرزند می گردد.

نکته دوم: اگر یکی از والدین احساس کند که برخلاف توافق، حضور فرزند نزد طرف مقابل باعث آسیب دیدن فرزند می شود، باید به دادگاه مراجعه کند. دادگاه پس از بررسی دلایل در صورتی که تشخیص دهد حضانت و نگهداری از کودک توسط فرد مقابل برخلاف مصلحت وی می باشد، تصمیم دیگری اتخاذ خواهد کرد.

نفقه فرزند در طلاق توافقی

در طلاق توافقی پدر و مادر باید در زمینه نفقه فرزند مشترک و میزان آن نیز با یکدیگر توافق کنند. بنابراین نفقه فرزند مشترک را می تواند مادر به عهده بگیرد یا پدر. در این شرایط معمولا والدین بر سر میزان نفقه با یکدیگر به مشکل میخورند. در این شرایط می توانند از دادگاه رسیدگی کننده به طلاق توافقی بخواهند تا کارشناس آن ها میزان نفقه فرزند مشترک را تعیین کند. اما به طور کلی نفقه اولاد به عهده پدر است.

یک سؤال مهم: آیا امکان افزایش میزان نفقه فرزند وجود دارد یا خیر؟

قطعاً وجود دارد. با توجه به تورم و افزایش قیمت ها بعضا شرایطی به وجود می آید که ارزش نفقه دریافتی کم می شود. در این شرایط دریافت کننده نفقه باید دادخواستی را همراه با دلیل جهت افزایش میزان نفقه به دادگاه ارائه کند.

خروج فرزند از کشور بعد از طلاق

طبق ماده ۴۲ قانون حمایت خانواده، فرزند را نمی توان بدون رضایت ولی، قیم یا شخصی که مسئولیت حضانت و نگهداری به آنان واگذار شده است، از محل اقامت تعیین شده بین طرفین یا محل اقامت قبل از وقوع طلاق به محل دیگر یا خارج از کشور فرستاد، مگر اینکه دادگاه آن را به مصلحت فرزند بداند و با در نظر گرفتن حق ملاقات اشخاص ذی حق، این امر را اجازه دهد.

دادگاه در صورت موافقت با خارج کردن فرزند از کشور، بنابر درخواست ذی نفع، برای تضمین بازگرداندن فرزند تأمین مناسبی اخذ می کند.

انواع ضمانت اجرای حضانت

قانون برای آنکه هریک از والدین وظایف خود را در اجرای حضانت فرزند بعد از طلاق به درستی انجام دهند، ۳  ضمانت اجرایی در نظر گرفته است که از اهمیت بسیار بالایی برخوردار هستند. در ادامه هریک از این ضمانت ها را برای شما دوست عزیز توضیح می دهم.

ضمانت اجرایی جلوگیری از اعمال حق حضانت

طبق ماده ۶۳۲ قانون مجازات اسلامی، اگر کسی از دادن فرزندانی که به اون سپرده شده است، در موقع مطالبه اشخاصی که قانوناً حق مطالبه دارند، امتناع کند به مجازات حبس از ۳ تا ۶ ماه یا به جزای نقدی از یک میلیون و پانصد هزار ریال تا سه میلیون ریال محکوم خواهد شد.

ضمانت اجرایی خودداری از اعمال حضانت

طبق ماده ۱۱۷۲، هیچ یک از والدین حق ندارند در مدتی که حضانت فرزند به عهده اوست، از نگهداری وی امتناع کند. در صورت امتناع یکی از والدین، حاکم باید به تقاضای قیم (سرپرست) یا یکی از نزدیکان و یا به تقاضای مدعی العموم (دادستان) فرزند را به هریک از والدین که حضانت به عهده اوست، الزام کند.

ضمانت اجرایی عدم مواظبت از فرزند

طبق ماده ۱۱۷۳، اگر کسی که نگهداری یا مواظبت از فرزند به اون سپرده شده است در انجام وظایف خود کوتاهی کند و زیانی به فرزند وارد شود، مسئول جبران زیان وارده خواهد بود. به عنوان مثال ماده ۶۳۳ قانون مجازات اسلامی گفته است، هرگاه کسی شخصاً یا به دستور دیگری فرزند یا شخصی را که قادر به محافظت از خود نمی باشد، در محلی که خالی از سکنه است رها نماید به حبس شش ماه تا دو سال و یا جزای نقدی سه تا دوازده میلیون ریال محکوم خواهد شد.

۱٫ در صورت فوت یکی از والدین، حضانت فرزند به عهده کیست؟

طبق ماده ۱۱۷۱، در صورت فوت یکی از والدین حضانت فرزند با آن که زنده است خواهد بود حتی اگر متوفی پدر فرزند باشد و برای وی قیم (سرپرست) معین کرده باشد.

۲٫ در صورتی که پدر فرزندی شهید شود، حضانت وی با چه کسی است؟

در این صورت نیز حضانت فرزند با مادر است، مگر آنکه عدم صلاحیت مادر به حکم دادگاه ثابت شده باشد.