بیمه تأمین اجتماعی و موضوعات حقوقی آن

بیمه تأمین اجتماعی و موضوعات حقوقی آن

موضوعات بیمه تأمین اجتماعی عبارتست از:

 الف- حوادث، بیماری ها و بارداری

حتی شاغلین بانوان در دوران بارداری از حمایت هایی برخوردار می شوند، چه از حیث  مرخصی و چه از حیث خدمات بیمه ای که به آن ها ارائه می شود. نوع حمایتی که در ارتباط با این موضوع هست، شامل موارد زیر می باشد:

۱- معالجه و درمان

۲- جبران خسارت کارگر در زمان معالجه

افرادی که مشمول این خدمات هستند عبارتند از: شخص بیمه شده ، همسر و فرزندان پسر زیر ۱۸ سال و دختران بیمه شده  تا سن ۲۰ سالگی به شرط نداشتن شوهر مگر اینکه فرزندان مشغول به تحصیل باشند یا اینکه به دلیل بیماری یا نقص عضو قادر به کار نباشند که تا هر سن و سالی مشمول خدمات بیمه ای قرار خواهند گرفت. پدر و مادر شخص بیمه شده به شرط آنکه سن پدر از ۶۰ سال و مادر از ۵۵ سال بالاتر یا از کارافتاده  باشند.(موضوعات بیمه تأمین اجتماعی،موضوعات بیمه تأمین اجتماعی)

۳- غرامت دستمزد

در جلسه نخست با عنوان اصول و مبانی بیمه های تامین اجتماعی کارگران به غرامت اشار  شد. جبران خسارت وارده به بیمه شده در مدت معالجه به صورت پرداخت دستمزد است. اگر بستری باشد از روز اول و در غیر این صورت از روز چهارم به بعد اگر متأهل باشد سه چهارم  و اگر مجرد باشد دوسوم به او پرداخت می گردد.

اصول حاکم بر غرامت دستمزد:

اصل شایستگی کمتر

به دلیل آنکه تمارض صورت نگیرد، سه چهارم آخرین مزد یا حقوق یا دو سوم آن داده می شود. پرداخت با تاخیر از روز چهارم به بعد صورت می گیرد.

مدت پرداخت چگونه خواهد بود؟ در خیلی از کشورها برای بیماری ها یک مدتی لحاظ می کنند، مثلاً می گویند تا سه ماه تا یکسال می پردازیم ولی در کشور ما این گونه نیست. در ایران اگر کسی بیمار شود و بیمه شود، خدمات بیمه ای و پرداخت غرامت دستمزد وی ادامه پیدا می کند تا زمانی که به سن بازنشستگی برسد. بنابراین در کشورما سقفی وجود ندارد که این اتفاقا خوب هم هست.

ب- از کارافتادگی

ازکارافتادگی یکی از اتفاقاتی که ممکن است برای بیمه شده بیفتد. این وضعیت با بیماری متفاوت است. هم می تواند در نتیجه حادثه کار باشد و هم می تواند در اثر غیرحادثه ناشی از کار صورت گیرد.(موضوعات بیمه تأمین اجتماعی،موضوعات بیمه تأمین اجتماعی)

انواع از کارافتادگی

ما سه نوع از کارافتادگی داریم:

۱- از کارافتادگی کلی: در این نوع از کارافتادگی کمیسیون پزشکی – که در سازمان تأمین اجتماعی تشکیل می شود- نظر می دهد که بیش از ۶۶ درصد قدرت کارکردن فرد از بین رفته است. البته خود ۶۶ درصد را هم شامل می شود، اعم از اینکه ناشی از حادثه کار باشد یا بیرون از کار باشد. در این موارد بایستی مستمری کامل به این بیمه شده داده شود.

۲- از کارافتادگی جزیی: ناتوانی یا کاهش قدرت کار از ۳۳ درصد تا ۶۶ درصد است که خود ۳۳ درصد را نیز شامل می شود تا نهایتا ۶۵ درصد.  چنین وضعیتی باید تنها ناشی از حادثه کار باشد که مستمری به بیمه شده پرداخت می شود ولی نه به صورت کامل، بلکه حاصل‌‌ضربِ درصد از کارافتادگی در مبلغ کلی از کارافتادگی. مثلاً فرض کنید: اگر ماهانه در مورد از کارافتادگی کلی یک میلیون تومان می دهند، در مورد از کارافتادگی جزیی، چون درصد را ضرب در مبلغ دریافتی فرد ازکار افتاده کلی می کنند،اگر ۵۰ درصداز کارافتادگی جزئی دارد، نصف مبلغی را که به از کارافتاده کلی پرداخت می شود، به بمیه شده تعلق می گرد و پرداخت می کنند.

۳- از کارافتادگی مشمول غرامت مقطوع: در جایی است که از کارافتادگی بین ۱۰درصد تا ۳۳ درصد است. در این وضعیت مستمری ماهانه تعلق نمی گیرد، بلکه یک غرامت مقطوعی پرداخت می شود. ضمناً زیر ۱۰ درصد هم از کارافتادگی مجسوب نمی گردد.

ج- بازنشستگی

بازنشستگی عبارت است از عدم اشتغال بیمه شده به کار به سبب رسیدن به سن بازنشستگی پیش‌بینی‌شده در قانون تأمین اجتماعی. ماده ۷۶ قانون تامین اجتماعی به بعد در مورد بازنشستگی است.

در مقررات جاری نیز – که هر ساله عوض می شود! – حداقل ده سال حق بیمه مقرر را قبل از تاریخ بازنشستگی اگر کسی پرداخته باشد و سن مرد به ۶۰ سال تمام و سن زن به ۵۵ سال تمام برسد، بازنشستگی برقرار می شود که البته سنواتی که ایشان حق بیمه داده در دریافتی وی مؤثر است. اگر کسی ده  سال حق بیمه داده  باشد، با ده  روز از حقوق بازنشسته می شود، کسی که پانزده  سال حق بیمه داده باشد با پانزده روز از حقوق و … بنابراین کسی حقوق بازنشستگی کامل می گیرد که ۳۰ سال سنوات بازنشستگی را داده  باشد. برای ۳۰ سال کارکرد و پرداخت حق بیمه با سن ۵۰ سال هم می شود بازنشسته شد. برای خانم ها با ۴۵ سال هم امکان بازنشستگی وجود دارد. در کارهای سخت و زیان آوربا ۲۰ سال متوالی و ۲۵ سال متناوب با پرداخت حق بیمه می توان بازنشسته شد. کارهای سخت و زیان آور کارهایی است که به علت خصوصیات کاری که انجام می شود  مانند کار در مجاورت مواد شیمیایی، روی دکل های برق یا روی کوره  بلند ذوب آهن و … .

کسانی که ۲۰ سال متوالی یا ۲۵ سال متناوب در مناطق بد آب و هوا باشند می توانند بازنشسته شوند. با ۳۵ سال کار و پرداخت حق بیمه بدون شرط سنی می توان بازنشسته شد.

مستمری حقوق بازنشستگی:

برای پرداخت مستمری حقوق بازنشستگی یک سی ام متوسط حقوقش را می گیرند – متوسط حقوق سه سال را می گیرند، در مورد قضات این طور نیست، در مورد کارمندان دولت نیز این طور است – سه سال آخر کارشان را تناسب می  گیرند. مثلاً اگر امسال ماهی یک و نیم میلیون تومان داشته، سال قبل یک میلیون دویست هزار تومان داشته و سال قبلش یک میلیون تومان داشته، این ها را جمع می کنند، تقسیم بر ۳۶ می کنند، یک ماه حقوقش مشخص می شود.

لذا کارمندان دولت اصلاً تمایل ندارند بازنشسته شوند، زیرا به محض بازنشستگی کل حقوقشان کسر می شود اما در مورد قضات این طور نیست، بلکه آخرین حقوقی که در زمان اشتغال می گرفتند، همان مبنای پرداخت مستمری خواهد بود، به اضافه این که دیگر مالیات هم کسر نمی شود، در حالی که اگر مشغول به کار باشند، حتی بعد از سی سالگی باید مالیات بپردازند!

 د- فوت کارگر

سازمان تأمین اجتماعی کمک هایی را برای بازماندگان بعد از فوت بیمه شده می پردازد که عبارتند از:

۱- هزینه کفن و دفن: یک مبلغی حدود دویست سیصد هزار تومان می دهند.

۲- مستمری بازماندگان: به شرط آن که سنوات شخص کافی باشد. مثلاً طرف فوت کرد اما هنوز بازنشسته نشده است. در مورد فوت اگر ناشی از حادثه کار نباشد و سنواتش نیز کم باشد، چنانچه زیر ۱۰ سال باشد، یک غرامت مقطوع می دهند. بین ۱۰ سال تا ۲۰ سال سابقه اگر داشته باشد، به ازای سال های کارکردش مستمری پرداخت می شود، مثلاً اگر ۱۵ سال سابقه کار داشته باشد و فوت کند، ماهی ۱۵ روز حقوق به خانواده وی پرداخت می شود اما اگر بین ۲۰ سال تا ۳۰ سال سابقه داشته باشد، مستمری کامل به خانواده کارگر پرداخت می شود.

کسانی که مستمری فوت به آن ها تعلق می گیرد بر اساس ماده ۸۱  قانون تأمین اجتماعی عبارتند از: عیال دائم بیمه شده.(*) اگر زن کارگر باشد و مرد تحت پوشش وی باشد، با شرائطی امکان پذیر است. مثلاً زنی شاغل است و همسر وی بالای ۵۵ سال سن دارد و محتاج است، کاری ندارد که در اینجا زن می تواند مرد را تحت تکفل خود قرار دهد که در نتیجه بعد از فوت زن، مرد می تواند از مستمری فوت استفاده کند که تا ۱۰ می دهند. [بین … سال تا ۲۰ روز حقوق به خانواده  وی پرداخت می شود.]

 ه- کمک هزینه ازدواج و عائله مندی

اگر کارگری ازدواج کند، یک کمکی به وی پرداخت می شود. سه روز هم مرخصی با حقوق به وی داده می شود. شرط پرداخت کمک هزینه ازدواج آن است که:

۱- عقد ازدواج از نوع دائم باشد.

۲- ازدواج نوبت اول باشد.

۳- عقد ازدواج در دفتر رسمی ازدواج به ثبت برسد.

۴- ظرف ۵ سال قبل از تاریخ ازدواج، حداقل حق بیمه دو سال کامل را به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت کرده باشد.

۵- در تاریخ ازدواج رابطه استخدامی وی با کارفرما حفظ شده باشد.

براساس ماده ۸۵ قانون تأمین اجتماعی، مبلغ پرداختی این گونه محاسبه می گردد: یک ماه متوسط حقوق  که جمع دریافتی بیمه شده  ظرف دو سال قبل از ازدواج. یعنی دو سال قبل از ازدواج هر چقدر حقوق گرفته، تقسیم بر ۲۴ می شود، یک ماه حقوقی که به عنوان پاداش ازدواج است به دست می آید.

اگر زن و شوهر هر دو کارگر بودند، کمک هزینه ازدواج به هر دو تعلق می گیرد.

کمک عائله مندی هم تا دو فرزند داده می شد اما بعد از تغییر سیاست های جمعیتی، به نظر می رسد تغییر کرده است. شرائط استحقاق کمک هزینه عائله مندی آن است که:

۱- بیمه شده باید حداقل ۷۲۰ روز سابقه حق بیمه داشته باشد.

۲- سن فرزندان وی کمتر از ۱۸ سال باشد مگر اینکه منحصراً به تحصیل اشتغال داشته باشند که تا پایان تحصیل پرداخت می گردد و یا این که در اثر بیماری یا نقص عضو طبق گواهی کمیسیون پزشکی قادر به کار نباشد.

میزان کمک عائله مندی برای هر فرزند به اندازه سه برابر حداقل مزد روزانه کارگر برای هر فرزند در ماه است. مثلاً الان که حداقل مزد روزانه ماهی ۶۰۰ هزار تومان است، روزانه می شود روزی ۲۰ هزار تومان و کمک هزینه عائله مندی برای هر فرزند می شود ۶۰ هزار تومان. اگر دو فرزند داشته باشد، می شود ماهانه ۱۲۰ هزار تومان.

کمک هزینه عائله مندی در زمان اشتغال توسط کارفرما و پس از آن توسط سازمان تأمین اجتماعی پرداخت می شود اما تنها کمک عائله مندی با وجود این که شرط‌ش دو  سال پرداخت بیمه است اما توسط کارفرما پرداخت می شود.

(موضوعات بیمه تأمین اجتماعی،موضوعات بیمه تأمین اجتماعی)

و- بیمه بیکاری

برای افرادی که حداقل ۶ ماه سابقه کار داشته باشند، اگر بدون اختیار بیکار شوند – نه اینکه خودشان استعفاء دهند- بیمه بیکاری برقرار می شود.

شرایط برقراری بیمه بیکاری عبارتند از:

۱- کارگر بدون میل و اراده بیکار شده و آماده به کار است.

۲- بیمه شده بیکار قبل از بیکار شدن حداقل ۶ ماه سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد.

بیمه شده ظرف ۳۰ روز از تاریخ بیکاری مراتب بیکاری خود را به اداره کار محل گزارش دهد. اگر کارگر از موضوع اطلاع نداشت یا فرامش کرد اطلاع دهد، تا سه ماه  می تواند به هیئت حل اختلاف کارگر و کارفرما اعلام کند. عموماً هر کارگری که به این هیئت ها مراجعه می کند، عذرش موجه دانسته پذیرفته می شود.

۳. بیمه شده بیکار مکلف است در دوره های کارآموزی و سوادآموزی که واحد کار و امور اجتماعی محل برگزار می کند و یا به نهضت سوادآموزی معرفی می کند، شرکت نماید.

میزان بیمه بیکاری

میزان بیمه بیکاری نیز ۵۵ درصد مزد یا کارمزد بیمه شده است و چنانچه متأهل بوده و یا افراد تحت تکفل داشته برای هر نفر از افراد تحت تکلف تا ۴ نفر،هر کدام ۱۰ درصد  اضافه می شود.

بند ب ماده ۷ قانون بیمه بیکاری مقرر می دارد: «میزان مقرری روزانه بیمه شده بیکار معادل ۵۵ درصد متوسط مزد یا حقوق و یا کارمزد روزانه بیمه شده می باشد. به مقرری افراد متأهل یا متکفل تا حداکثر ۴ نفر از افراد تحت تکفل، به ازای هر یک از آن ها به میزان ۱۰ درصد حداقل دستمزد افزوده خواهد شد. در هر حال مجموع دریافتی مقرری‌بگیر نباید از حداقل دستمزد کمتر و از ۸۰ درصد متوسط مزد یا حقوق وی بیشتر باشد.» علتش آن است که اگر معادل حقوق ایام اشتغال به وی داده شود، کارگر کار نمی کند. البته بیمه بیکاری سقف دارد، حداقلی که باید کار کرده  باشد تا یک بیمه شده  بتواند از بیمه بیکاری استفاده کند، ۶ ماه است، بعد از ۶ ماه اگر بیکار بسته به اینکه چه مقدار در سال های گذشته حق بیمه داده است، متفاوت است:

. اگر سابقه پرداخت حق بیمه از ۶ ماه تا ۲۴ ماه باشد، مجردین فقط تا ۶ ماه می توانند از بیمه بیکاری استفاده کنند و متاهلین یا متکفلین ۱۲ ماه.

. از ۲۵ ماه تا ۱۲۰ ماه: مجردین ۱۲ ماه حق بیمه بیکاری استفاده می کنند و متاهلین ۱۸ ماه.

. از ۱۲۱ ماه پرداخت حق بیمه تا ۱۸۰ ماه: مجردین ۱۸ ماه، متاهلین ۲۶ ماه.

. از ۱۸۱ ماه پرداخت حق بیمه تا ۲۴۰ ماه: مجردین ۲۶ ماه، متاهلین ۳۶ ماه.

از ۲۴۱ ماه به بالااگر حق بیمه پرداخت کرده باشد: مجردین ۳۶ ماه و متاهلین ۵۰ ماه.

البته اگر افراد بیکار شوند و ۵۵ سال و بیشتر داشته باشند، دیگر سقف ندارد. آن قدر مقرری به آنها داده می شود تا به سن باز نشستگی برسند.