شايد براي شما جالب باشد كه بدانيد هنگام ورود به دادگاه خانواده چگونه مي‌توان راه و چاه كار را ياد گرفت و يك شكايت درست و حسابي عليه همسر خود طرح كرد؟
پاسخ به اين پرسش بسيار ساده است. همسران پس از ورود به دادگاه در اولين برخورد با فردي از جنس خود يعني مردان در مواجهه با مردان و زنان در مواجهه با زنان اطلاعات اوليه‌اي از حضور در دادگاه، نحوه شكايت، حرف‌هايي كه بايد در دادگاه عنوان كنند را به دست مي‌آورند و چند جمله يا كلمه كليدي و كاربردي و اغلب تكراري ياد مي‌گيرند.
مثلا ياد مي‌گيرند كه در مقابل اتهام‌هاي طرف مقابل خود همه چيز را تكذيب كنند يا مقابل درخواست مهريه از سوي همسر خود عنوان كنند كه «اين خانم زن منه… مي‌خوام باهاش زندگي كنم… مهريه‌شو هم مي‌دم، اما يك جا ندارم بدم و قسطي مي‌دم».
زنان هم مي‌آموزند كه مثلا در مقابل تقاضاي تمكين مردها به عنوان شكايتي رايج بگويند كه: «من تامين جاني ندارم و گفته منو مي‌كشه. به همين خاطر نمي‌تونم باهاش زندگي كنم». يا زماني كه مرد منكر توانايي پرداخت مهريه همسرش مي‌شود و عنوان مي‌كند ماهانه مثلا 300 هزار تومان درآمد دارد، بگويند: «آقاي قاضي! آخه اين هيكل و تيپ و قيافه با 300 هزار تومن اداره مي‌شه»؟!
در چنين فضايي پس از گذشت نيم‌ساعت هر فرد تازه‌واردي فكر مي‌كند در زمينه مسائل حقوقي اطلاعاتي كامل دارد و نيازي به دانستن چيزهاي ديگر نيست. گاهي افراد خود را عقل كل مي‌دانند و به واسطه همين چند ساعت محدود حضور در دادگاه، حتي ديگران را هم نصيحت مي‌كنند و به آنها راه و چاه مي‌آموزند.
ما به شما توصيه مي‌كنيم اگر قصد داريد در زمينه مسائل خانوادگي اطلاعاتي كسب كنيد، به جاي مراجعه به چنين افرادي تنها از افراد صاحب صلاحيت تقاضاي راهنمايي كنيد. البته ما هم در اين مطالب تلاش مي‌كنيم تصوري واقعي از اين محيط و مناسبات حاكم بر آن به شما ارائه كنيم اما شما هم بهتر است هنگام ورود به دادگاه تمام تصور خود از اين محيط را كه در فيلم‌ها و سريال‌هاي تلويزيوني ديده‌ايد فراموش كنيد و با واقعيت كنار بياييد. واقعيتي كه اگر با آن درست برخورد كنيد، قطعا مي‌توانيد در دادگاه به نتيجه‌اي مطلوب برسيد.
هنگام ورود به دادگاه بهترين راه براي كسب اطلاعات حقوقي، مراجعه به واحد مشاوره است. در اين محل افرادي به عنوان وكيل و مطلع شما را به شكل مجاني راهنمايي مي‌كنند البته اطلاعات حقوقي تمامي آنها برابر نيست و خلق و خوي آنها نيز متفاوت است و گاه نوع راهنمايي هاي 2 نفر از آنها با ديگري تفاوت مي‌كند. برخي از آنها عادت دارند به جاي راهنمايي حقوقي شما را نصيحت كنند. گاهي نيز راهنمايي‌ها چندان دقيق و جزيي نيست و شما اگر طالب اطلاعات جدي‌تر و يا راه‌حل‌هاي اجرايي‌تر هستيد، بايد هزينه وكيل را بپردازيد.
تعداد افرادي كه به اين وكلا مراجعه مي‌كنند، زياد است و زمان اندكي به مشورت به هر فرد تعلق مي‌گيرد. البته اگر زرنگ باشيد و در ابتداي وقت اداري به دادگاه مراجعه كنيد، مي‌توانيد نتيجه بهتري بگيريد؛ اما بهتر است تمامي پرسش‌‌هاي خود را به شكلي ساده و واضح و به دور از رودربايستي مطرح كنيد تا پاسخ مورد نياز را دريافت كنيد.
پس از مشورت با اين وكلا، مي‌توانيد يقين حاصل كنيد كه تا چه حد شكايتي كه مي‌خواهيد مطرح كنيد، مي‌تواند به نتيجه مثبتي برسد. در اين مرحله و پس از تصميم نهايي براي شكايت بايد به واحد تنظيم دادخواست مراجعه كنيد. اين واحد در يكي از بخش‌ها و طبقات پاييني دادگاه واقع شده است.
در اين محل براي هر نوع شكايتي لايحه آماده و تايپ شده‌اي وجود دارد كه در مقابل مبلغي بين هزار تا 2 هزار تومان در اختيار شما قرار مي‌گيرد. در همين محل اوراق ديگري نيز وجود دارد كه دير يا زود از آن استفاده خواهيد كرد.
اوراقي مانند استشهاديه (براي دادخواست عسر و حرج)، فرم معرفي داور (براي طلاق)، انواع دادخواست‌ها، دادخواست طلاق يكطرفه، لوايح دست‌نويس، فرم معرفي اموال (براي پرونده نفقه و مهريه)، تقاضاي جلب (براي پرونده نفقه و مهريه) و… لايحه دادگاه از يك برگ تشكيل شده و پس از تكميل شدن بايد به انضمام اسناد و مدارك مورد نياز كه بيشتر فتوكپي شناسنامه و عقدنامه است به واحد نقش تمبر ارائه شود.
در اين بخش روي لوايح متناسب با هر لايحه تمبر زده مي‌شود. پس از آن شما بايد از لايحه خود فتوكپي تهيه كنيد. نسخه اصلي شكايت در پرونده باقي مي‌ماند و نسخه دوم نيز از سوي دادگاه براي طرف شما ارسال مي‌شود.
پس از طي اين مراحل پرونده شما از سوي فردي از مسوولان دادگاه بررسي مي‌شود و بعد از تاييد مدارك و اطمينان از تكميل بودن آنها، پرونده به واحد رايانه مي‌رود تا اطلاعات آن در اين مكان ثبت شود.
پس از اين مرحله كه حدود يك ساعت طول مي‌كشد، پرونده به معاونت ارجاع مي‌رود. در اين مرحله پرونده شما به يكي از شعبه‌هاي دادگاه ارسال مي‌شود. از اين پس تمام پرونده‌هاي شما و پرونده‌هايي كه همسرتان عليه شما طرح كند، در همان شعبه رسيدگي مي‌شود.
البته در خود شعبه نيز پرونده از جهات مختلفي بررسي مي‌شود تا يك وقت مدارك پرونده كم و كسر نباشد. به اين مساله توجه كنيد كه در هنگام شكايت بايد مدارك شما كامل باشد و اگر چيزي كم باشد، معمولا دادگاه با ارسال اخطاريه از شما مي‌خواهد تا با حضور در دادگاه نسبت به تكميل پرونده خود اقدام كنيد و تا پيش از آن‌كه پرونده تكميل شود، مراحل قانوني ديگر مانند تعيين وقت و ابلاغ صورت نمي‌گيرد.
نكته قابل توجه ديگر اين است كه همسران براي شكايت از يكديگر در دادگاه نياز به فتوكپي عقدنامه دارند. در زماني كه اختلافي ميان همسران شكل مي‌گيرد، طبيعتا امكان دسترسي به عقدنامه از سوي يكي از طرفين وجود ندارد.
براي اين مساله قانون پيش‌بيني لازم را هم انجام داده و آن اين كه هر كدام از همسران مي‌توانند به جاي كپي عقدنامه، رونوشت عقدنامه را به دادگاه ارائه كنند. رونوشت عقدنامه نيز در محضري كه سند ازدواج در آن تنظيم شده، به هريك از طرفين داده مي‌شود و به دست آوردن آن بسيار ساده است.
دادگاه چگونه فضايي است؟
شعبه دادگاه بر خلاف آنچه ممكن است در فيلم‌ها و سريال‌ها ديده باشيد، مكاني بزرگ و گسترده نيست كه در صندلي‌هاي آن افرادي به عنوان تماشاچي نشسته باشند. اين محل فضايي كوچك و متشكل از چند اتاق مرتبط به هم است. در ابتداي ورود به شعبه، در اتاق اول، رئيس شعبه مستقر است . رئيس شعبه با كمك يك يا 2 كارمند كارهاي ارجاعي را بررسي و بر حسب نياز به داخل شعبه ارسال مي‌كند. بخشي از هر شعبه دادگاه نيز به بايگاني و محل نگهداري پرونده‌ها اختصاص دارد. در هر شعبه اتاق بزرگ تر نيز در اختيار قاضي و دستيار او است.
دادگاه محيطي ساده است، اما بيشتر صندلي و ميز قاضي در ارتفاعي كوتاه و مشرف به صندلي مراجعان است. گاهي يك منشي هم در كنار قاضي حضور دارد و كارهاي مقدماتي مربوط به پرونده را انجام مي‌دهد. پس از ورود پرونده به دادگاه، براي پرونده تعيين وقت مي‌شود كه بسته به حجم كار دادگاه، بين 20 روز تا 40 روز زمان تعيين مي‌شود. زمان حضور در دادگاه نيز از طريق اخطاريه به شما و همسرتان اطلاع داده مي‌شود. اخطاريه نيز برگه‌اي سفيد و در قطع 5 – A است كه در آن اطلاعاتي همچون شماره پرونده، فردي كه از شما شكايت كرده، محل تشكيل دادگاه، ساعت و روز تشكيل جلسه دادگاه درج شده است.
اين اخطاريه معمولا بسته به مسافت ميان دادگاه تا محل زندگي همسر شما مدتي طول مي‌كشد تا به دست او برسد. اخطاريه هم معمولا به وسيله مامور پست آورده و در صورتي كه خود فرد در محل حضور نداشته باشد، به فردي كه در محل ذكر شده حضور دارد ابلاغ و از او بابت گرفتن اخطاريه رسيد دريافت مي‌شود. اين رسيد هم در واقع برگ دوم اخطاريه است كه پس از امضا شدن از سوي فردي كه آن را دريافت كرده، به دادگاه ارسال مي‌شود تا در پرونده قرار گيرد.
شايد بد نباشد بدانيد جلسات دادگاه تنها زماني رسميت پيدا مي‌كند كه برگ دوم اخطاريه به دادگاه مي‌رسد و در پرونده درج شود تا دادگاه مطمئن شود همسرتان از شكايت شما با خبر بوده است. البته برخي افراد در دادگاه حضور نمي‌يابند و بعد عنوان مي‌كنند اخطاريه به دست آنها نرسيده و اخطاريه‌اي دريافت نكرده‌اند. دادگاه نيز اگر احساس كند اين حرف صحت دارد، براي رسيدگي به پرونده جلسه ديگري را تعيين مي‌كند؛ اما گاهي هم اين بهانه را ناديده مي‌گيرد.
يك نكته مهم درباره اخطاريه
اخطاريه‌هاي دادگاه معمولا به محلي ارسال مي‌شود كه خواهان فردي كه شكايت كرده اعلام مي‌كند. اگر خواهان نشاني اشتباهي از خوانده بدهد، اين مساله مي‌تواند در دادگاه مورد ادعاي خوانده قرار گيرد. اما معمولا نشاني درج شده در عقدنامه نشاني‌اي است كه اخطاريه‌ها به آن ارسال مي‌شود و بهتر است همسران هنگام عقد، يك نشاني سر راست و دم دستي در عقدنامه بنويسند كه ترجيحا در يك محدوده جغرافيايي مشخص مثل يك شهر يا يك كشور مشترك باشد، زيرا گاه ارسال اخطاريه‌ها براي شهرهاي ديگر چند ماه طول مي‌كشد و رسيدگي به پرونده‌ها را با تاخير فراوان مواجه مي‌كند.
اگر شما احساس مي‌كنيد ممكن است همسرتان از شما شكايتي كرده باشد، به نزديك‌ترين دادگاه محدوده محل سكونت يا كار خود مراجعه كنيد. در دادگاه و در بخش رايانه يا اطلاعات دادگاه، با ارائه شناسنامه يا كارت ملي، نام شما وارد رايانه مي‌شود و به شما گفته مي‌شود كه شكايتي از شما شده است يا نه؛ اما اگر فكر مي‌كنيد همسرتان با ارائه اطلاعات اشتباه در دادگاهي ديگر از شما شكايت كرده، مي‌توانيد به تمامي دادگاه‌هاي خانواده‌اي كه در سطح شهر محل سكونت شماست، مراجعه كنيد و با طي كردن اين مراحل از شكايت احتمالي مطلع شويد. در دادگاه‌هاي خانواده هم مانند ديگر دادگاه‌ها هنگام ورود، تلفن همراه تحويل گرفته مي‌شود. ورود تلفن همراه به دادگاه تخلف است و اگر ماموري تلفن را در دست شما ببيند، مي‌تواند بابت اين مساله شما را جريمه يا چند ساعتي تلفن همراه شما را توقيف كند.
چند توصيه كلي براي حضور در دادگاه
دادگاه، محيطي كاملا رسمي است، به همين دليل در چنين محيطي از پوشش‌هاي رسمي استفاده كنيد. بارها مشاهده شده همسران براي اين‌كه لج يكديگر را در بياورند، با تيپ‌هاي خفن و اجق وجق يا با آرايش‌هاي تند و غليظ به دادگاه آمده‌اند و اين مساله به جاي آن‌كه حرص طرف مقابل را در بياورد، در نوع نگاه قاضي به اين افراد موثر واقع شده است. براي خانم‌ها پوشش مناسب و حجاب كامل و براي آقايان پوشش كت و شلوار براي حضور در اين محيط بسيار موثر است؛ البته برخي افراد همچون شاغلان نيروهاي نظامي و انتظامي هم معمولا با لباس‌هاي رسمي خود به دادگاه مي‌آيند كه اين مساله نيز شكل ديگري از موجه جلوه‌دادن خود است.
خانم‌هاي جوان براي حضور در دادگاه بهتر است با يكي از نزديكان خود مانند برادر و يا پدر به دادگاه مراجعه كنند. در محيطي مانند دادگاه ممكن است هر لحظه به شما پيشنهادي مشكوك شود. اگر فردي به شما گفت كه مي‌تواند با دريافت مبلغي مشكل شما را حل كند يا به شما حرفي زد كه باعث ناراحتي‌تان شد، اين موضوع را هرچه سريع‌تر به واحد حفاظت اطلاعات مستقر در دادگاه گزارش كنيد. به اين نكته هم توجه كنيد كه حتي اگر پيشنهاد خلافي از سوي قاضي هم به شما شد، به سراغ حفاظت اطلاعات برويد. بد نيست بدانيد در قانون به تخلفات قاضي نيز بشدت رسيدگي و احكام سنگيني براي قاضي‌هاي متخلف صادر مي‌شود؛ البته گاهي با تشخيص اين خطاها ممكن است پرونده‌هاي شما به شعبه‌هاي ديگري نيز ارجاع داده شود.
براي حضور در دادگاه هميشه ميزان قابل توجهي كپي‌شناسنامه، عقدنامه، اجاره‌نامه مسكن و… نياز داريد. توصيه مي‌شود از اين اوراق به ميزان كافي كپي تهيه و در منزل نگهداري كنيد. داشتن يك دفترچه يادداشت براي نوشتن شماره‌هاي پرونده، شماره‌هاي لوايح، تاريخ تشكيل جلسات و… امري ضروري است.
بهتر است چند پوشه و زونكن تهيه و اسناد، لوايح، دادخواست‌ها و… خود را به شكلي منظم نگهداري كنيد. گاهي گم شدن يكي از اين برگه‌ها مي‌تواند باعث بروز مشكلات فراوان براي شما شود.
هر نوع سند مكتوب و تصويري از زندگي مشترك مي‌تواند به شما كمك كند تا از حق خود به شكل بهتري در دادگاه دفاع كنيد. از اين اسناد فتوكپي تهيه كنيد و هيچ گاه اصل آن را به دادگاه نبريد، چون مشاهده شده گاهي طرف مقابل شما يا نزديكان اين اسناد را از شما قاپ زده يا اين‌كه آنها را پاره كرده است.
دادگاه، تابع نظم خاصي است و با هر نوع تخلف رفتاري در آن بشدت برخورد مي‌شود. بعضي در دادگاه كاري مي‌كنند كه اعصاب طرف خط خطي شود و از اين طريق امتياز بگيرند. بهتر است اگر احتمال تنش است، رودررو نشويد. اگر طرف مقابل شما قصد داشت با تحريك شما، دعوا راه بيندازد، بهتر است سكوت كنيد يا اين‌كه تا زمان تشكيل جلسه جايي ديگر منتظر بمانيد. برخي همسران مي‌كوشند در دادگاه با شيوه‌هايي از اين دست و به خشم آوردن طرف مقابل، او را در موقعيتي قرار دهند كه با واكنش احساسي او از اين مساله امتياز بگيرند. پيشنهاد مي‌شود اگر در چنين موقعيتي قرار گرفتيد حتما نيروي انتظامي‌مستقر در دادگاه را مطلع كنيد.
داشتن برگه 4 A، ماژيك فسفري و… در دادگاه بشدت به كار مي‌آيد. بد نيست بدانيد در دادگاه هر برگ كاغذ 4 A بيست تومان به فروش مي‌رسد. پس بهتر است همواره كاغذ همراه داشته باشيد و براي آن‌كه بخش‌هايي از لوايح خود را برجسته كنيد، حتما ماژيك فسفري ببريد.
اغلب قضات از توصيه خوششان نمي‌آيد. بهتر است اگر فردي صاحب نفوذ و قدرت هستيد، هيچ‌گاه اين مساله را در دادگاه بيان نكنيد، چون ممكن است قاضي حساس شود و اين موضوع در مناسبات او با شما تاثير بگذارد.
دادگاه‌ها معمولا از ساعت 30/8 كار خود را آغاز مي‌كنند و اين زمان، فرصت مناسبي براي حضور در دادگاه است. دادگاه‌ها از اواسط روز به بعد بسيار شلوغ مي‌شوند و شما براي هر كاري بايد خيلي معطل شويد.
هر نوع تيزبازي مانند خارج كردن برخي اوراق از پرونده، تلاش براي گول زدن قاضي، جعل سند و… براي شما مشكل ساز است و مي‌تواند به نتيجه نامطلوبي منجر شود. بهتر است راه درست را در پيش بگيريد تا يك وقت خداي ناكرده علاوه بر مشكل خانوادگي، دچار مشكلاتي مانند جعل و …. نشويد.
لوايح و دادخواست‌هاي خود را تا حد امكان مختصر و مفيد و تايپ شده بنويسيد و به دادگاه ارائه كنيد.
بهتر است خارج از دادگاه در مقابل همسر خود سكوت كنيد. گاهي طرف مقابل شما صحبت‌هايتان را ضبط و از اين حرف‌ها عليه خود شما استفاده مي‌كند.
