وکیل ایلام-جعفرجعفرزاده

نقش آموزش در پيشبرد اهداف قوه‌قضاييه را چگونه ارزيابي مي‌کنيد؟ ‌
مقام معظم رهبري در ابلاغ انتصاب آيت الله آملي لاريجاني به عنوان رئيس قوه قضاييه، <کوشش مبتني بر ابتکار و خلاقيت درجهت سلامت ارکان>، <اتقان احکام> و <ســـرعــت و سـهــولــت در اجــراي عــدالــت> را از سـيـاسـت‌هـاي کـلـي و اهـداف راهـبـردي قـوه‌قـضـاييه برشمردند که تحقق مطلوب اين چهار محور اساسي و مهم از اهداف والاي دستگاه قضايي است. ‌همچنين رئيس قوه قضائيه بارها به ضرورت صدور حکم عادلانه و ايجاد عدالت به عنوان توقع اصلي مردم و حاکميت از دستگاه قضايي و محورهايي چون قانون‌مداري، پرداختن به تربيت قضات توانمند و اهتمام به نخبه‌گزيني تأکيد داشته‌اند.برهمين اساس، نقش آموزش در تحقق اهداف ياد شده بسيار برجسته و استراتژيک است و تحقق توسعه جز با توسعه قابل قبول منابع انساني ميسر نمي‌شود. در توسعه منابع انساني هر سازمان نيز آموزش نقش اصلي را برعهده دارد. در دستگاه قضايي تربيت قضات عادل، فاضل و نخبه به عنوان يکي از ارکان اصلي اجراي عدالت بر همين مبنا صورت مي‌گيرد. ‌از اين رو آموزش به عنوان اساس تحول و ارتقاي بهره‌وري منابع انساني در سازمان، به يقين در پيشبرد و تحقق اهداف والاي قوه‌قضاييه، نقش سازنده‌اي دارد.
‌با توجه به شرايط موجود و تعدد پرونده‌ها در قوه‌قضاييه آيا اين تعداد قاضي را کافي مي‌دانيد؟ ‌
با توجه به تعداد عناوين حقوقي و جزايي و کثرت پرونده‌ها و بنا به اعلام اداره کل کارگزيني قضات،هم اکنون در همه استان‌هاي کشور با کمبود قاضي مواجه هستيم و ميان تعداد پرونده‌ها و تعداد قضات شاغل، تناسبي وجود ندارد. البته برگزاري آزمون امسال براي جذب قضات با رويکرد نخبه‌گزيني نشان از دغدغه و عزم جدي ما براي تأمين نيروي انساني خلاق و توانمند دارد.
‌در حــال حــاضــر اداره کـل آموزش قضات داراي چه ساختاري است؟ ‌
بر اساس ساختار فعلي، اداره کل آمـــوزش قــضـــات داراي ســـه اداره بدوخدمت قضات، ضمن‌خدمت و دبيرخانه است که با توجه به حجم وظايف و مأموريت‌ها، اين ساختار سازماني متناسب با وظايف ذاتي اداره کل نيست. ‌در چارت سازماني جديد بـا نـگـاه تـمـرکـز بـر نـظـارت، بـرنـامـه‌ريـزي و اجـراي مأموريت‌ها، تغييراتي لحاظ شده که هنوز به تصويب نرسيده است. اما اميد است با بذل توجه مسئولان اين امر محقق گردد.
متولي آموزش کارآموزان قضايي کدام يک از مجموعه‌ها هستند؟
‌اداره بدوخدمت متولي آموزش چهار گروه از کـارآمـوزان قـضـايـي اسـت؛ کـارآمـوزان قضايي ضمن تحصيل دانشکده علوم‌قضايي،کارآموزان قضايي منتظر دوره تـشـکـيــل دوره کــارآمــوزي کــه دانـشـجــويــان فارغ‌التحصيل شده يا جذب آزاد هستند، کارآموزان قضايي دوره‌هاي مختلف15، 18 و 24 ماهه و دانشجويان و پژوهشگراني که متقاضي تحقيق و پژوهش موردي در شعب قضايي مي‌باشند. ‌
کارآموزان قضايي چه مراحل آموزشي را طي مي‌کنند؟
کارآموزان در طول يک دوره، مکلف به گذراندن 5 مرحله آموزش هستند که شامل آموزش‌هاي علمي‌ آموزش‌هاي کارگاهي عمومي، کيفري، حقوقي ، اجراي احکام – ، کارگاه‌هاي تخصصي که حدود 68 کارگاه مي‌شود، آموزش مشاوره و بررسي يافته‌هاي روزانه کارآموزان، آموزش‌هاي فوق برنامه عمومي ‌و تخصصي يا مديريتي و در نهايت کارورزي در شعب قضايي است. ‌
در سال گذشته چه تعداد کارآموز قضايي اين دوره‌ها را سپري کرده‌اند؟
در سال 1388، يازده دوره کارآموزي قضايي در تهران اجرا شد و حدود 358 نفر موفق به گذراندن اين دوره‌ها شدند که 73 نفر از آنها خانم بودند. همچنين در دوره‌هاي 113 تا 115، 117 نفر در سال گذشته با اتمام دوره تقسيم شده و به جامعه قضايي کشور پيوسته‌اند.
آموزش کارآموزان در چه زمينه‌هايي است؟
کارآموزان قضايي در مرحله آموزش علمي، دروسي نظير آيين دادرسي مدني و کيفري،حقوق ثبت، حقوق مـدنـي، کـشـف عـلـمـي‌ جـرايـم و پـلـيـس بين‌الملل و روان‌شناسي قضايي را به صورت علمي ‌و کاربردي سپري مي‌کنند. البته در آموزش فوق‌برنامه دروسي چون آشنايي با تشکيلات قضايي و بودجه قوه، خوشنويسي، مديريت قضايي، قرآن و احکام اسلامي ‌را هم ايجاد کرده‌ايم.
در بخش آموزش کارگاهي که خود 5 مرحله است، موضوعات و عناوين مختلفي نظير جرايم عليه اشخاص و اموال، تکنيک‌هاي بازجويي و تحقيقات مقدماتي، اجراي احکام، دعاوي تخليه و خلع يد، دعاوي مالکيت، حفاظت و اطلاعات، اشتباهات قضايي و تقصيرات شغلي، نحوه صدور و تحليل آرا و احکام قضايي،‌آشنايي با سيستم ‌)cms(، جرايم رايانه‌اي و اينترنتي، ديوان عدالت اداري و … در نظر گرفته شده است. کارآموزان در گروه‌هاي 8 تا 16 نفري با حضور استاد راهنما که از قضات شاغل و برجسته دستگاه قضايي هستند، پرونده‌هاي مختلفي را مـورد بـررسـي و تـحـليل علمي ‌و کاربردي قرار مي‌دهند. هر يک از کـارگـاه‌هـا نـيـز داراي سـرفـصـل و درس‌نامه‌هاي متعددي است که در آنـهـا رويـه‌هـاي قـضـايـي، نـظريات مشورتي، نمونه آرا و احکام قضايي مورد توجه قرار مي‌گيرد.در مرحله آموزش مشاوره که قضات عالي‌رتبه ديـوان عـالـي کـشـور اغلب در آن حـضـــــور دارنـــــد،کـــــارآمــــوزان در گروه‌هاي چند نفره گزارش کارورزي خود را به استادان مشاوره ارائه نموده و با پرسش و پاسخ، توصيه‌هاي علمي ‌و عملي لازم را فرا مي‌گيرند.مرحله کارورزي نيز مطابق برنامه آموزشي با حضور کارآموزان در شعب قضايي شـامـل داديـاري، بـازپـرسـي، دايـره سرپرستي، محاکم عـمـومي‌حقوقي و جزايي، اجراي احکام، تجديدنظر و کيفري استان اجــرايــي مــي‌شــود. بـعــد از اتـمـام کارگاه‌ها، کارآموزان قضايي در دو بخش کيفري و حقوقي در آزمون جامع شرکت مي‌کنند که حد نصاب قبولي آنها نمره 16 است.
‌به نظر شما اين آموزش‌ها کافي است؟
قـضــاوت بــه عـنــوان يـک فـن دادرسـي مـانـنـد پـزشـکي با بحث، مطالعه، مشورت و کسب تجربه به مرورزمان به نقطه مطلوب خواهد رسيد. با رويکرد جديد و ايجاد تحول در نظام کارآموزي قضايي، آموزش‌هاي کلاسيک و علمي‌ دانشگاه‌ها و حوزه‌ها به علاوه دوره آموزش‌هاي علمي‌ و مهارتي در مرحله کارآموزي قضايي، به طور نسبي کافي اسـت. مـشـکلات و نيازهاي جديد آنها درخصوص پرونده‌هاي حقوقي، کيفري و مسائل قضايي نيز با مطالعه و مشورت با قضات باتجربه و شرکت در نشست‌هاي قضايي و دوره‌هاي آموزشي ضمن خدمت يا پرسش از واحد مشاوره قضايي تلفني اداره کل آموزش قضات يا اداره حقوقي قابل رفع است.
حد مطلوب آموزش کارآموزان به نظر شما چگونه بايد باشد؟
بديهي است براي رسيدن به تحول اساسي و حد مطلوب، کارآموز قضايي به عنوان دستيار قاضي در مراحل مختلف کارورزي بدون داشتن حق انتشار رأي بايد امکان ورود به پرونده‌ها و تمرين دادرسي را داشته باشد، والا به صرف شنيدن و ديدن محاکمات و تحقيقات يا مطالعه پرونده‌ها به مهارت‌هاي قضايي مطلوب دست پيدا نخواهد کرد. تحقق اين ايده مستلزم اصلاح برخي مقررات، تجويز قانوني و بذل عنايت رئيس قوه قضاييه است.
‌يکي از علل اطاله‌دادرسي تجربه کم قضات و کاستي در سطح آموزش آنها عنوان مي‌شود، ديدگاه جناب‌عالي در اين خصوص چيست؟ ‌
اطاله دادرسي در رسيدگي به پرونده‌هاي قضايي همواره در طول سال‌هاي متمادي در دستگاه قضايي وجود داشته است و عوامل متعدد درون و برون سازماني در بروز آن دخالت دارند که برخي از دلايل آن به کمبود امکانات مادي و منابع انساني، تراکم پرونده‌ها، تعدد عناوين حقوقي و جزايي، سکوت، ابهام و تعارض برخي قوانين در اجراي وظايف دستگاه‌هاي دولتي، نهادينه نـشـدن فـرهـنـگ مـراجـعـه بـه وکـيـل،کـم اطلاعي عمومي حقوقي شهروندان و البته بخشي هم به ورودي دستگاه قضايي در کـيـفـيـت نـخـبـه‌شـناسي و نخبه‌گزيني و انتصاب منابع انساني باانگيزه و توانمند و شناسايي قضات نيازمند آموزش، تعيين نـوع نـيـازهـاي آمـوزشـي آنان و کيفيت آموزشي آنها برمي‌گردد.
در بـخـش کيفيت آموزشي بايد به ورودي دستگاه قضايي توجه جدي داشت و آموزش‌هاي مهارتي اثربخشي ارائه نمود. در حوزه آموزش ضمن خدمت قضات و براي ارتقاي سطح دانش قضايي و مهارتي قضات کشور، بخش‌هاي مختلفي داراي مسئوليت و مأموريت سازماني هستند. ابتدا بايد قضات و نوع نيازهاي آموزشي آنها شناسايي شوند که با بررسي پرونده‌هاي مورد رسيدگي قضات و ارزيابي عملکرد قضايي و مديريتي آنان ميسر خواهد بود. ‌
چه بخش‌هايي اين ارزيابي را انجام مي‌دهند؟
اين وظيفه مهم با توجه به شرح وظايف قانوني، حدود اختيارات و بـسترهاي اعمال نظارت قانوني که براي ديوان عالي کشور، دادگاه عالي و دادسراي انتظامي‌قضات و در برخي موارد براي کميسيون نقل و انتقالات قضات پيش بيني شده است، بر عهده مراجع ياد شده است.
مرحله بعد از شناسايي قضات هدف چه مرحله‌اي است؟
اين قضات به معاونت آموزش و تحقيقات قوه قضاييه معرفي مي‌شوند و آموزش‌هاي مورد نظر براي ارتقاي دانش قضايي و مهارتي در همين مرحله انجام خواهد شد. ‌اداره کل آموزش قضات و معاونت آموزش و تحقيقات دادگستري‌هاي استان‌ها به طور مستمر و سالانه در راستاي نيازسنجي آموزش و احراز نيازهاي آموزشي قضات اقدام به برگزاري دوره‌هاي آموزشي مـي‌نـمـايـنـد. شناسايي سريع و ارزيابي دقيق قضات، عملياتي شدن ساير بخش‌ها و ايجاد ارتباط سيستمي‌با معاونت آموزش و تحقيقات قوه اهتمام جدي را مي‌طلبد. در اين راستا با توجه به سياست‌هاي کلي دستگاه عدالت و رويکرد جدي معاونت آموزش و تحقيقات قوه مبني بر شناسايي قضات نيازمند آموزش و تلاش براي افزايش کيفي عملکرد قضات در رسيدگي به پرونده‌ها و صدور احکام متقن و قوي، دستورالعمل آموزش‌هاي مکمل قضات تهيه و تدوين شده و از سوي معاون آموزش و تحقيقات به استحضار رئيس محترم قوه قضاييه رسيده است.
چه راهکارهايي را براي پرورش قضات توانمند که از قدرت استدلال و تجزيه و تحليل خوبي برخوردار باشند، پيشنهاد مي‌دهيد؟ ‌
در زمينه ارتقاي دانش قضايي و مهارتي قضات شـاغـل بـا بـهـره‌گـيري از شيوه‌هاي نوين آموزشي و فـن‌آوري اطلاعات و ارتباطات در امر آموزش‌هاي اثـربخش مي‌توان گام‌هاي مؤثري در جهت افزايش قدرت استدلال، استنباط و تقويت شم قضايي همکاران برداشت. در اين زمينه همواره مسئولان عالي قوه قضاييه بر جذب نخبگان و استخدام انسان‌هاي مؤمن، متعهد و تيزهوش عزم جدي داشته‌اند. ‌
به نظر شما مدت زمان مورد نياز قاضي براي مطالعه چقدر است و آيا اصولاً قضات فرصت مطالعه دارند؟
قضاوت و دادرسي علاوه بر وجهه والاي حاکميتي آن، از امور بسيار فني و تـخـصـصـي اسـت. پـر واضـح است که تصدي امر خطير قضا براي حل و فصل دعاوي و احقاق حق، نيازمند علم و دانش مـربـوط و آگـاهـي کـافـي از عـلوم بين رشته‌اي مرتبط با حقوق قضايي است. ارتـقاي دانش قضايي، مهارتي و حتي اخلاق حرفه‌اي قضات مستلزم به‌روز کردن اطلاعات نسبت به قوانين و مقررات، نظريات مشورتي و حتي انديشه‌هاي فقهي و حقوقي است. اين مهم با مطالعه و بهره‌مندي از تجربه همکاران باسابقه فراهم مي‌شود. به نظر من براي برنامه‌ريزي مستمر جهت مـطالعه به‌ويژه در موضوعات تخصصي و کاربردي مــربــوط بــه امـر قـضـا حـداقـل هفته‌اي 15 ساعت نياز است؛ اما مـتـأسـفـانه عوامل بازدارنده‌اي نـظـيـر کـمـبود تعداد قاضي در حـــوزه‌هـــاي قـضــايــي، تــراکــم پرونده‌ها و تنوع عناوين حقوقي و جــزايــي، کـثـرت مـراجـعـات ارباب رجوع، ضرورت تسريع در رسـيـــدگــي بــه انـبــوهــي از پرونده‌ها حتي در ايام تعطيل يا اوقات غير اداري در منزل، استرس بالاي شغلي و حتي کمبود کتابخانه تخصصي و فضاي مطالعه در حوزه‌هاي قضايي در اهتمام جدي آنها به مطالعه اثر منفي گذاشته است.
ضرورت تحول در حوزه آموزش براي دستيابي به بهره‌وري بيشتر سازماني را چگونه ارزيابي مي‌کنيد؟
در قضاوت و دادرسي عادلانه طبيعتاً يک طرف دعوا ناراضي است و اين امري معمول است. بازخورد صدور احـکـام قـضايي در بيشتر موارد موجب تکدر خاطر محکوم‌عليه مي‌شود. ‌از لحاظ اعتمادسازي آحاد مردم نسبت به دستگاه قضايي به عنوان مرجع تظلم‌خواهي، نيازمند ايجاد تحول و همچنين همياري دستگاه‌هاي متعدد اعم از برون‌سازماني و درون‌سازماني دستگاه عدالت هستيم.
به عقيده برخي نويسندگان مديريت منابع انساني و برنامه‌ريزي راهبردي، از عمده‌ترين عوامل مؤثر در توسعه منابع انساني، تحول در نظام آموزشي يک سازمان اســـت. بــازانــديـشــي در اهــداف راهـبــردي و کــلان، بـرنـامه‌ريزي راهبردي با توجه به شناسايي نيازها و مـأمـوريـت‌هاي هدفمند، بازسازي و اصلاح ساختار سازماني متناسب با نيازها، آسيب‌شناسي و ارزيابي عـمـلکردها، راهکارهاي مؤثر براي ايجاد اين تحول هستند. اميداست در سال <همت مضاعف و تلاش مضاعف> اجراي سياست‌هاي راهبردي مبتني بر توسعه قضايي سرعت بيشتري به خود بگيرد.
از ديدگاه جناب‌عالي به عنوان يک صاحب‌نظر، چه عواملي مي‌توانند در ارتقاي کمي‌و کيفي عملکرد دستگاه قضايي مؤثر باشند؟
عوامل مؤثر در اين زمينه تنها به قوه قضاييه مربوط نمي‌شود و ساير دستگاه‌ها، اعم از اجرايي و تقنيني را نيز دربرمي‌گيرد. به عنوان نمونه، يکي از اقتضائات ضروري و مسلم قوه قضاييه، داشتن يک نهاد اجرايي قوي همچون پليس قضايي است که به عنوان زيرمجموعه دستگاه عدالت در بهبود فرآيند دادرسي، به‌ويژه ابلاغ اوراق قضايي و اجراي دستورها، تصميم‌ها و احکام قضايي تحول جدي ايجاد خواهد کرد؛ اما متأسفانه تاکنون احياي مجدد آن محقق نشده است. ‌وضع و تصويب قوانين مورد نياز، به‌ويژه در بحث قضازدايي از برخي قوانين، تأمين منابع انساني مورد نياز قوه قضاييه، تخصيص بودجه و منابع مالي متناسب با نيازهاي دستگاه براي تدارک حداقل امکانات مادي و معنوي در قوه از جمله بهره‌گيري از امکانات سخت‌افزاري و نرم‌افزاري در حوزه فن‌آوري اطلاعات و ارتباطات به منظور اجراي عدالت قضايي الکترونيکي از مواردي هستند که نقش بزرگي در توسعه و ارتقاي دستگاه قضايي مقتدر و شايسته خواهند داشت.
آيا دوره‌هاي آموزشي بلندمدت و ضمن خدمت قضات هنوز هم در حال اجراست؟
تفاهم‌نامه قوه قضاييه و دانشگاه پيام نور به قوت خود باقي است و آموزش‌هاي بلندمدت همکاران اداري و قضايي در دانشگاه‌هاي کشور ادامه دارد. تعامل لازم با دانشگاه‌آزاد نيز مانند سال‌هاي گذشته دنبال مي‌شود. همچنين مـرکز جامع علمي ‌و کاربردي معاونت آموزش و تحقيقات قوه قضاييه در تهران و برخي استان‌ها ظرفيت و امکانات بسيار خوبي بـراي ادامـه تـحـصـيـل همکاران فـراهـم نـمـوده اسـت. پـيـشـنـهـاد مي‌کنم همکاران پرتلاش اداري از اين فرصت‌ها استفاده کنند.
در بـخــش آمـوزش ضـمـن خدمت قضات، واحدهاي آموزش تخصصي و عمومي، واحد آموزش حين کار، واحد آموزش‌هاي غيرحضوري تخصصي و عمومي و واحد مشاوره قضايي تلفني به طور مستمر مطابق برنامه اجرايي زمان‌بندي شده، وظايف سازماني خود را دنبال مي‌کنند. در سال گذشته 7 دوره تخصصي، 16 دوره ستادي و 2 کارگاه به مدت نزديک به 13 هزار و 868 نفر ساعت اجرا شده است. به‌علاوه، با اعزام 80 استاد برجسته ديوان عالي کشور، تعداد 275 شعبه تجديدنظر طي 70 روز تحت آموزش حين خدمت قرار گرفته‌اند. ‌
آموزش‌هاي غير حضوري عمومي نيز ‌در 6 سطح و آموزش‌هاي غيرحضوري تخصصي در 5 دوره براي قضات هدف برگزار شده و واحد مشاوره قضايي تلفني اداره کـل بـا حـضور استادان برجسته همچنان آماده پاسخگويي به سؤالات همکاران قضايي است.
براي آزمون تبديل وضعيت کارکنان از اداري به قضايي چه برنامه‌اي داريد؟
اين امور مربوط به ادارات کل کارگزيني کارمندان و قضات مي‌باشد؛ اما لازم به توضيح است که کارمندان اداري نيز در صورت داشتن شرايط عمومي ‌و اختصاصي تصدي منصب قضا مي‌توانند در آزمون استخدام قضات که آگهي آن چندي پيش منتشر شد، شرکت نمايند.
در پايان اگر توضيحاتي باقي مانده است، بيان فرماييد. ‌
با توجه به سياست‌هاي دستگاه قضايي و تأکيد رئيس محترم قوه قضاييه مبني بر تحول در امور کارآموزي و کارورزي و رويکرد کيفي و اولويت‌دهي معاونت آموزش و تحقيقات قوه و به تبع آن اين اداره کل، تغيير و اصلاح مقررات و آيين‌‌نامه‌ها آغاز شده و آيين‌نامه کارآموزي قضايي براي تصويب به محضر رئيس قوه ارسال شده است.
همچنين با پيگيري‌هاي معاون آموزش و تحقيقات و مساعدت‌معاونت اداري و مالي قوه قضاييه، خوابگاه مناسبي براي کارآموزان قضايي تدارک ديده شده که در ارتقاي کيفي آموزش‌ها هم تأثير خواهد گذاشت.
به عقيده من، همکاران قضايي قبل از احراز پست قضايي يا تغيير پست بايد آموزش‌هاي متناسب با پست قضايي جديد را به صورت علمي‌و کاربردي ببينند. به اين ترتيب نقش آموزش و پژوهش در فرآيند ارتقاي پايه و گروه‌هاي شغلي برجسته‌تر ديده مي‌شود. اداره کل آموزش قضات در سال جاري با تدوين برنامه اجرايي زمان‌بندي شده و تعيين هدف‌هاي عيني با رويکرد کيفي به دنبال اجراي دوره‌هاي آموزشي اثربخش است که به‌زودي نتايج آن به اطلاع همکاران و علاقه‌مندان خواهد رسيد

http://www.lawtraining.ir/